قرارداد آتی کالا یک نوع قرارداد در معاملات مشتقه است. در این قراردادها، طرفین (فروشنده و خریدار) متعهد میشوند که در تاریخ معینی، دارایی مشخصی را با قیمتی که در زمان عقد قرارداد توافق کرده‌اند، معامله کنند. این دارایی‌ها می‌توانند محصولات کشاورزی (مثل گندم، ذرت، نفت، قهوه و...)، معادن (مثل طلا، نقره و...)، ارزها و دیگر دارایی‌ها باشند. این ابزارها به عنوان مشتقه شناخته میشوند، زیرا ارزش و سود آن‌ها مشتق از ارزش دارایی‌های پایه‌ای است که به آن مرتبط هستند.
اصلی‌ترین عامل موفقیت قراردادهای آتی، وجود بازار نقدی قوی و نوسان قیمت دارایی‌های پایه است. در صورت نبود یا عدم پایداری این دو شرط، تداوم و رشد معاملات قرارداد آتی بر روی دارایی‌های پایه با مشکلاتی مواجه می‌شود.
قیمت طلا در ایران تحت تأثیر نرخ ارز و قیمت‌های جهانی آن قرار دارد که اغلب یکی از این دو متغیر نوسانات قابل توجهی دارند. بنابراین، برای راه‌اندازی قراردادهای آتی، طلا یا سایر اوراق بهادار با مبنای طلا بهترین گزینه محسوب می‌شود.
در بورس کالای ایران، اوراق بهادار مبتنی بر طلا با نام‌های گواهی سپرده سکه طلا و شمش طلا و صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا و سکه طلا معامله میشوند. ازآنجایی که بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری سکه طلا مشابه با بازدهی سکه طلاست، پیش‌بینی نرخ واحدهای سرمایه‌گذاری آن‌ها برای فعالان حوزه سکه و سکه طلا آسان می‌شود. به‌همین دلیل، قراردادهای آتی صندوق‌های پشتوانه طلا برای فعالان بازار مشتقه دارای جذابیت بالایی خواهد بود.
قراردادهای آتی به عنوان ابزار قدرتمندی برای مدیریت ریسک معاملات مالی شناخته میشوند و بازار آن‌ها جذاب و پویاست. اما معامله در این بازار همچنان دارای ریسک‌ها و چالش‌های خاصی است. قبل از شروع معامله در بازار آتی کالا، مطالعه کامل و مشاوره مالی حرفه‌ای توصیه می‌شود.
صندوق سرمایه گذاری چیست؟
صندوق سرمایه‌گذاری، راهی مناسب برای افراد بدون تخصص تحلیل بازار است. این صندوق‌ها مبالغ کوچک را از سرمایه‌گذاران جمع‌آوری کرده و با کمک تحلیل‌گران و معامله‌گران ماهر، سرمایه‌گذاری متخصصانه در زمینه‌های مختلف را با کنترل ریسک انجام می‌دهند. به این ترتیب، افراد غیرمتخصص نیز بدون نیاز به آموزش‌های زمان‌بر و تحلیلات پیچیده، می‌توانند به سادگی در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری کنند.
صندوق کالایی و تفاوت آن با صندوق های سرمایه گذاری ETF چیست؟
صندوق‌های کالایی قابل معامله در بورس، ابزارهای نوین مالی هستند که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری و خسارتهای احتمالی، اوراق این صندوق‌ها را خریداری کنند.
صندوق‌های کالایی روند قیمتی یک شاخص کالایی پایه را دنبال کرده که این شاخص می‌تواند صرفاً متشکل از یک کالای اساسی یا ترکیبی از مجموعه کالاها باشد. نهاد ناشر به طور مستقیم بر روی دارایی پایه یا قرارداد مشتقه آن کالا یا شاخص سرمایه‌گذاری می‌کند.بنابراین انتظار می‌رود ارزش سرمایه‌گذاری پرتفوی هم‌سو با قیمت دارایی پایه افزایش یا کاهش یابد.
برای مطالعه بیشتر در مورد صندوق کالایی اینجا کلیک کنید.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF که بر اساس شاخص قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازارهای اوراق بهادار معامله میشوند، با صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی متفاوت است.
صندوق های سرمایه گذاری طلا:
صندوق‌های طلا به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند که بدون نگرانی از هزینه‌ها و ریسک‌های نگهداری طلا به صورت فیزیکی، با معامله این صندوق‌ها به صورت شفاف و با هزینه‌های کمتر، روی طلا سرمایه‌گذاری کنند.
مزایای معامله صندوق‌های طلا نسبت به معامله فیزیکی طلا شامل:
- کاهش ریسک عدم داشتن خلوص استاندارد: صندوق‌های طلا با قراردادهای استاندارد و فرآیند شفاف در بورس‌ها معامله میشوند و برای سرمایه‌گذاران جذابیت زیادی دارند.
- افزایش نقدشوندگی: صندوق‌های طلا دارای نقدشوندگی بالاتری نسبت به معاملات فیزیکی طلا هستند.
- کاهش هزینه‌های معاملاتی: هزینه‌های معاملاتی صندوق‌های طلا کمتر از معاملات فیزیکی طلا میباشد.
- سهولت خرید در ابعاد کوچک: سرمایه‌گذاران می‌توانند در صندوق‌های طلا به صورت اجزای کوچک سرمایه‌گذاری کنند.
- کاهش هزینه‌های نگهداری: نگهداری طلا به صورت فیزیکی همراه با هزینه‌های بالاست، اما با معامله صندوق‌های طلا این هزینه‌ها کاهش می‌یابد.
برای مطالعه بیشتر در مورد صندوق طلا اینجا کلیک کنید.
لزوم راه اندازی قراردادهای مشتقه
با توجه به گسترش استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی در بازارهای مالی، وجود ابزار پوشش ریسک مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله مربوط به این صندوق‌ها، مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته است. قبل از راه اندازی قرارداد آتی بر روی هر نوع دارایی پایه لازم است ابتدا شرایط آن دارایی پایه به دقت مورد بررسی قرار گیرد تا اطمینان نسبی از موفقیت آن قرارداد به وجود آید. این موضوع در خصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی، به دلیل جدید بودن خود این ابزار در بازارهای مالی، اهمیت بیشتری خواهد داشت.
این ابزار دقیقاً مانند سهام عادی و صندوق‌های قابل معامله در بورس معامله شده و فرآیند تسویه آن نیز مانند سایر اوراق صورت می‌گیرد.
با بررسی های انجام شده مهمترین شاخص ها برای تعیین واحدهای سرمایه گذاری یک صندوق سرمایه گذاری به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی عبارتند از:
- تعداد واحدهای سرمایه گذاری در دست سرمایه گذاران (اندازه صندوق): تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و ارتباط آن با معاملات قراردادهای آتی اهمیت دارد، زیرا این تعداد می‌تواند نوسانات بازار را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری نیز نقش حیاتی دارد، افزایش این ارزش می‌تواند اقبال سرمایه‌گذاران را به صندوق ها بیشتر کند.
- حجم معاملات و میزان نقدشوندگی واحدهای سرمایه گذاری: حجم و نقدشوندگی معاملات یک صندوق نشان‌دهنده استقبال سرمایه‌گذاران از آن است. افزایش حجم معاملات نقدی می‌تواند باعث کاهش نوسانات معاملات قراردادهای آتی شود.
- سهم گواهی سپرده سکه از دارایی های صندوق: هرچه سهم سکه در دارایی های صندوق بیشتر باشد برای فعالان بازار تخمین NAV صندوق راحت تر خواهد بود
- تعداد واحدهای سرمایه گذاری صادره لازم برای خرید یک عدد سکه: با راه‌اندازی قراردادهای آتی، احتمالاً حجم معاملات نقدی صندوق مربوطه افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذاران و فعالان بیشتری وارد معاملات نقدی صندوق خواهند شد. این امکان افزایش حجم معاملات نقدی به دلیل قراردادهای آتی و وجود پوشش ریسک فراهم می‌شود. بنابراین، صندوق مربوطه ممکن است واحدهای سرمایه‌گذاری جدید را صادر کند و برای خرید سکه از بازار گواهی‌سپرده سکه وارد عمل شود. در این موضوع، هرچه خرید سکه صندوق نسبت به NAV صندوق و قیمت سکه کمتر باشد، تأثیر آن بر بازار گواهی‌سپرده سکه کمتر خواهد بود و حساسیت کمتری نسبت به معاملات نقدی و آتی صندوق ایجاد خواهد شد.
برای مطالعه بیشتر در مورد اوراق مشتقه اینجا کلیک کنید.
عوامل مؤثر بر قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلا عبارتند از:
- قیمت جهانی طلا: تغییرات در قیمت طلای جهانی تأثیر مستقیم بر قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلا دارد. عوامل تعیین‌کننده قیمت اونس جهانی طلا عبارتند از: تقاضای کالاهای اساسی، ارزش دلار در مقابل سایر ارزهای بین‌المللی، نفت، عوامل اقتصادی کلان مانند رشد اقتصادی، نرخ بهره، سیاست‌های پولی و مالی، اوضاع سیاسی و ژئوپلتیک مانند نا آرامی های امنیتی درخاور میانه.
- نرخ دلار در بازار آزاد: نرخ دلار و تغییرات آن در بازار ارتباط مستقیم با قیمت واحدهای صندوق طلا دارد، زیرا سکه‌ی طلا به دلار نیز وابسته است.
- ریسک‌های سیاسی و اقتصادی کشور: عوامل سیاسی و اقتصادی کشور می‌توانند به‌طور مستقیم تأثیرگذار بر قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق طلا باشند.
- ریسک‌های مربوط به صندوق و ترکیب دارایی‌های آن: ریسک‌های مربوط به عملکرد و عملیات صندوق و نوع دارایی‌هایی که در آن سرمایه‌گذاری می‌شود، نقش مهمی در تعیین قیمت واحدهای صندوق طلا دارند.
دریافت کد معاملاتی:
در صورتی که سرمایه‌گذار قبلاً در سایر معاملات مشتقه در بورس کالای ایران (نقره، زعفران، زیره و پسته) فعالیت کرده باشد و کد معاملاتی وی فعال باشد، با همان کد معاملاتی امکان فعالیت در قراردادهای آتی صندوق طلا را نیز خواهد داشت. در غیر این صورت باید کد معاملاتی دریافت نماید.
برای آموزش نحوه دریافت کد معاملاتی بازار مشتقه اینجا کلیک کنید.
مشخصات نماد های معاملاتی:
نماد معامالتی متشکل از نام قرارداد، ماه و سال سررسید قرارداد است. به عنوان مثال نماد
00ETCMO نشان‌دهنده قراردادهای آتی صندوق طلا (ETC)، سررسید مرداد (MO)، سال
1400(00) میباشد.
ساعت و روز انجام معامله:
قراردادهای آتی صندوق طلا روزهای شنبه تا پنج‌شنبه از ساعت 10 تا 15 دایر میباشد.
دوره‌های معاملاتی قراردادهای آتی به شرح زیر هستند:
- دوره پیش گشایش (ساعت 10 تا 10:30):
دوره پیشگشایش، دوره‌ای است که در آن امکان ثبت، تغییر و حذف سفارشات وجود دارد، اما هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود. مدت این دوره 30 دقیقه است و به ابتدای جلسه معاملاتی اشاره دارد. - حراج تک قیمتی (ساعت 10:30):
پس از دوره پیشگشایش، جهت کشف یک نرخ برای اجرای سفارشات ثبت شده، حراج تک قیمتی انجام می‌پذیرد. در این حراج، از بین قیمت‌های موجود در صف خرید و صف فروش که امکان انطباق با یکدیگر را دارند، قیمتی انتخاب می‌شود که بر اساس آن بیشترین حجم معاملات در بازار امکان‌پذیر باشد. - حراج پیوسته (ساعت 10:30 تا 14:55):
پس از حراج تک قیمتی، معاملات با حراج پیوسته ادامه می‌یابد. در حراج پیوسته، سفارشات خرید و فروش با اولویت قیمتی و سپس اولویت زمانی برای مشتریان در صف خرید یا فروش به ترتیب قرار می‌گیرند. هر زمان قیمت خرید و فروش با یکدیگر تطبیق یابند (match شوند)، در همان زمان معامله انجام می‌گیرد. - دوره پایانی (ساعت 14:55 تا 15):
دوره‌های پایانی، دوره‌هایی هستند که بازار با آن‌ها پایان می‌یابد و طی آن ورود سفارش جدید یا حذف سفارشات امکان‌پذیر نمی‌باشد. - بسته شدن جلسه معاملاتی (ساعت 15):
پس از پایان ساعت معاملاتی، جهت انجام امور تسویه، نمادهای معاملاتی متوقف میشوند و جلسه معاملاتی به پایان می‌رسد.
نحوه انجام معامله:
مشتری پس از واریز وجه تضمین اولیه به حساب در اختیار خود و بروزرسانی حساب توسط کارگزار، قادر است بر اساس تحلیل خود، سفارش برای معامله و اخذ موقعیت باز خرید یا اخذ موقعیت باز فروش را در سامانه وارد کند. به علت ماهیت تعهدی قراردادهای آتی، فرد پس از اخذ موقعیت تعهدی باز و تا زمان بستن آن، ملزم به ایفای تعهدات مربوط به آن موقعیت خواهد بود.
در ادامه برای مثال مشخصات قرارداد آتی واحدهای سرمایه گذاری صندوق س. پشتوانه طلا لوتوس(طلا) را بررسی می‌کنیم.
جمع بندی
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اجازه می‌دهند تا افراد بدون تخصص تحلیل بازار با کمک تحلیل‌گران ماهر، سرمایه‌گذاری متخصصانه در زمینه‌های مختلف را با کنترل ریسک انجام دهند.
صندوق‌های کالایی ابزارهای نوین مالی هستند که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر، اوراق این کالاها را خریداری کنند. ارزش این اوراق با قیمت دارایی پایه افزایش یا کاهش می‌یابد.
صندوق‌های طلا امکان سرمایه‌گذاری در طلا بدون نگرانی از هزینه‌ها و ریسک‌های نگهداری طلا به صورت فیزیکی را به سرمایه‌گذاران می‌دهند. مزایای معامله صندوق‌های طلا نسبت به معامله فیزیکی طلا شامل کاهش ریسک عدم داشتن خلوص استاندارد، افزایش نقدشوندگی، کاهش هزینه‌های معاملاتی، سهولت خرید در ابعاد کوچک و کاهش هزینه‌های نگهداری طلا از طریق استفاده از صندوق‌های امانات یا انبارهای طلا است.
با توجه به استفاده گسترده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی در بازارهای مالی، ابزارهای پوشش ریسک مثل قراردادهای آتی و اختیار معامله مرتبط با این صندوق‌ها، توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است.
سوالات متداول
