نقش و اهمیت اتاق پایاپای
در بازار بورس کالای ایران، رینگ صادراتی به عنوان یکی از مهمترین بسترهای معامله کالاهای صادراتی نقش حیاتی ایفا می‌کند. فرآیند تسویه در این بازار، به ویژه با توجه به نقش اتاق پایاپای، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اتاق پایاپای نه تنها در فرآیند قبل از معامله، بلکه در تمامی مراحل پس از معامله و تسویه کالاها نقش اساسی ایفا می‌کند. در این مقاله به بررسی نقش اتاق پایاپای در فرآیندهای مختلف قبل و بعد از معامله و همچنین مراحل تسویه در بورس کالای ایران می‌پردازیم.
جهت مطالعه کامل دستورالعمل اجرایی رینگ صادراتی بورس کالای ایران اینجا کلیک کنید.
جهت مشاوره و فعالیت در رینگ صادراتی بورس کالا با شماره زیر تماس بگیرید
09939340965
سپهر حبیب
نقش اتاق پایاپای در فرآیند قبل از معامله
کنترل مستندات عرضه و تضامین
اتاق پایاپای قبل از انجام هر معامله موظف است مستندات مربوط به عرضه و تضامین و سپرده‌های مورد نیاز جهت عرضه کالاها را بررسی و تأیید کند. این فرآیند کنترل پیش از عرضه، شامل بررسی و اطمینان از وجود تضامین کافی و مطابقت آنها با ضوابط مصوب است. تضامین و وثایق عرضه‌کننده یا کارگزار مربوطه باید تأیید شود تا اجازه عرضه کالاها صادر گردد. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که کنترل ریسک و تضمین انجام صحیح معاملات را فراهم می‌آورد.
تامین تضامین عرضه
کارگزاران عرضه‌کننده موظفند با استفاده از روش‌های مختلف از جمله تودیع وجه نقد و یا تسویه تعهدات باز قبلی، تضامین کافی برای عرضه کالاها را تامین کنند. بورس کالای ایران بر اساس مصوبه هیئت مدیره خود، الزام به تامین صد در صدی تضامین عرضه را دارد. این الزام، نقش مهمی در کاهش ریسک معاملات و حفظ اعتماد بازار ایفا می‌کند.
فرآیند تسویه پس از معامله
تسویه نقدی
در تسویه نقدی، خریدار باید حداکثر تا سه روز کاری پس از معامله، وجه قرارداد را به حساب تسویه واریز نماید. در صورتی که این پرداخت در مهلت مقرر انجام نشود، کارگزار خریدار موظف است به ازای هر روز تأخیر، ۰.۲۵ درصد ارزش کالا را به عنوان خسارت به فروشنده پرداخت کند. این دوره پرداخت خسارت حداکثر ده روز تقویمی است. در صورت عدم تسویه طی این مدت، معامله کن لم یکن تلقی شده و کارگزار خریدار موظف است علاوه بر کارمزدها، ۲.۵ درصد ارزش کالا را به عنوان خسارت به فروشنده پرداخت نماید.
تسویه با اعتبار اسنادی یا ضمانت‌نامه بانکی
در تسویه اعتباری، خریدار موظف است سند تسویه اعتباری را پس از تأیید فروشنده و کارگزاران ذیربط به اتاق پایاپای ارائه دهد. این سند نشان‌دهنده پذیرش و تأیید فروشنده به دریافت ثمن معامله است. این نوع تسویه به شرطی انجام می‌شود که همه مستندات لازم توسط خریدار ارائه گردد.
در مواردی که پرداخت وجه معامله از طریق اعتبار اسنادی یا ضمانت‌نامه بانکی مورد قبول فروشنده باشد، خریدار باید حداکثر ظرف پنج روز کاری پس از معامله، اعلامیه پیش‌گشایش را ارائه دهد و ظرف ده روز کاری، اعتبار اسنادی را بر اساس شرایط فروشنده گشایش نماید. هرگونه تأخیر در این فرآیند نیز منجر به پرداخت خسارت به فروشنده خواهد شد. در صورت عدم ارائه اعتبار اسنادی یا ضمانت‌نامه بانکی طی مدت مقرر، معامله کن لم یکن تلقی می‌گردد و کارگزار خریدار موظف است خسارت‌های مربوطه را پرداخت نماید.
استرداد سپرده
پس از گشایش اعتبار اسنادی یا ارائه ضمانت‌نامه بانکی توسط خریدار، کارگزار خریدار موظف است سپرده دریافتی از خریدار را پس از کسر هزینه‌ها و خسارت‌های مربوطه مسترد نماید. این فرآیند باید مطابق با شرایط اطلاعیه عرضه انجام شود.
ارائه اسناد لازم جهت تسویه
کارگزار خریدار باید حداکثر تا ده روز کاری پس از انجام معامله، اسناد لازم جهت تسویه را به فروشنده، کارگزار فروشنده و بورس ارائه کند. عدم ارائه این اسناد در مهلت مقرر منجر به پرداخت خسارت تأخیر خواهد شد. در صورت عدم ارائه اسناد پس از مدت مذکور، معامله کن لم یکن تلقی شده و کارگزار خریدار موظف به پرداخت خسارت خواهد بود.
تغییر روش تسویه
در صورت توافق بین خریدار و فروشنده، روش تسویه معامله می‌تواند از نقدی به اعتبار اسنادی یا بالعکس تغییر یابد. این تغییر باید حداکثر ظرف پنج روز کاری پس از معامله به بورس اعلام شود تا تسویه طبق مفاد دستورالعمل‌های مربوطه انجام گردد.
فسخ معامله توسط خریدار
خریدار می‌تواند تا قبل از پایان مهلت تسویه، درخواست فسخ معامله را از طریق کارگزار خود ارائه دهد. در این صورت، پس از پرداخت کلیه کارمزدهای متعلقه و ۲.۵ درصد ارزش کالا به عنوان خسارت، معامله فسخ خواهد شد.
اتاق پایاپای نقش بسیار مهمی در فرآیندهای قبل و بعد از معاملات در بورس کالای ایران دارد. این نقش شامل کنترل مستندات و تضامین قبل از معامله، نظارت بر فرآیند تسویه و مدیریت ریسک‌های مرتبط با معاملات است. با توجه به اهمیت این فرآیندها، رعایت دقیق ضوابط و مقررات توسط تمامی طرف‌های درگیر، برای حفظ سلامت و کارایی بازار ضروری است.
