SME، یک سرواژه است که به بنگاه‌های کوچک و متوسط اشاره دارد. در واقع، SME مخفف عبارت Small and Medium-sized Enterprises است که به شرکت‌ها یا کسب‌وکارهایی اشاره دارد که در مقیاس کوچک و متوسط فعالیت می‌کنند. این بنگاه‌ها عموماً دارای نیروی کار کمتر و حجم فعالیت کمتری نسبت به شرکت‌های بزرگ‌تر هستند.
بازار SME در فرابورس ایران
بازار SME یکی از بازارهای زیرمجموعه فرابورس ایران است که به توسعه و حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌پردازد. این بازار از دو تابلوی رشد و دانش‌بنیان تشکیل شده است که هرکدام ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند.
تعریف بنگاه های کوچک و متوسط در جهان
تعریف بنگاه‌های کوچک و متوسط در هر کشور به شرایط و وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن کشور بستگی دارد. به همین دلیل، تعریف همیشه یکسانی از این بنگاه‌ها وجود ندارد و معیارها و شرایط ممکن است در هر کشور متفاوت باشند.
به عنوان مثال، یک کشور ممکن است بنگاه‌های کوچک و متوسط را براساس تعداد کارکنان تعریف کند، در حالی که کشور دیگری ممکن است بنگاه‌ها را بر اساس میزان فروش سالیانه و یا سرمایه ثبت شده تعریف کند.
استانداردی که بانک جهانی برای تعریف بنگاه‌های کوچک و متوسط تعریف کرده، در جدول زیر نشان داده شده است.
مبلغ فروش سالانه | میزان دارایی‌ها | تعداد کارکنان | اندازه بنگاه |
کمتر از ۱۰۰ هزار دلار | کمتر از ۱۰۰ هزار دلار | کمتر از ۱۰ نفر | خرد |
کمتر از ۳ میلیون دلار | کمتر از ۳ میلیون دلار | کمتر از ۵۰ نفر | کوچک |
کمتر از ۱۵ میلیون دلار | کمتر از ۱۵ میلیون دلار | کمتر از ۳۰۰ نفر | متوسط |
نقش بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) در اقتصاد
بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) در اقتصاد نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند و تأثیرات بسیارگونه‌ای بر روند توسعه و رشد اقتصادی دارند. برخی از نقش‌های مهم این بنگاه‌ها عبارتند از:
- ایجاد اشتغال: بنگاه‌های کوچک و متوسط به دلیل نیاز به نیروی کار کمتر و فعالیت در مقیاس کوچک‌تر، بیشترین نقش خود را در ایجاد اشتغال دارند. افزایش تعداد بنگاه‌های کوچک و متوسط به تبع آن، به ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش نرخ بیکاری کمک می‌کند.
- هدایت بخش غیر رسمی به بخش مولد اقتصاد: بنگاه‌های کوچک و متوسط معمولاً به عنوان نوآوران و شتاب‌دهندگان اقتصادی شناخته می‌شوند و به عنوان پله اولیه برای ورود کسب‌وکارهای جدید به بازار عمل می‌کنند.
- تجمیع پس‌اندازهای خرد: این بنگاه‌ها معمولاً منابع مالی محدودی دارند، اما از طریق تجمیع پس‌اندازهای خرد، می‌توانند به دست آوردن منابع مالی برای گسترش فعالیت‌های خود کمک کنند.
- توزیع درآمد: بنگاه‌های کوچک و متوسط به عنوان یکی از اصلی‌ترین پایه‌های توزیع درآمد در جوامع شناخته می‌شوند. آنها به دلیل نیاز به نیروی کار محلی و همچنین خرید مواد و خدمات از تأمین‌کنندگان محلی، به توزیع درآمد در سطح محلی کمک می‌کنند.
- افزایش انعطاف‌پذیری و تنوع بخشیدن به تولیدات کشور: بنگاه‌های کوچک و متوسط به دلیل اندازه کوچک‌تر و ساختار سریع‌تر و چابک‌تر، به افزایش انعطاف‌پذیری و تنوع بخشیدن به تولیدات کشور کمک می‌کنند. این بنگاه‌ها معمولاً به راحتی قادر به تطبیق با تغییرات بازار و نیازهای مشتریان هستند و بنابراین به تنوع و نوآوری در اقتصاد کمک می‌کنند.
مشکلات
بزرگترین مشکلاتی که بنگاه‌های کوچک و متوسط در دنیا با آن مواجه می‌شوند عبارتند از:
- تامین مالی: بر اساس مطالعات بانک جهانی، یکی از بزرگترین موانع برای بنگاه‌های کوچک و متوسط، تامین مالی و منابع مالی است. اغلب این بنگاه‌ها دسترسی محدودی به منابع مالی دارند و بانک‌ها و مؤسسات مالی نیز اغلب از آنها حمایت کافی را ارائه نمی‌دهند.
- تورم: تورم می‌تواند تأثیر بسیاری بر قدرت خرید و سودآوری بنگاه‌های کوچک و متوسط داشته باشد، زیرا ارزش پول کاهش می‌یابد و هزینه‌ها افزایش می‌یابد.
- قوانین و مقررات: مقررات زیاد و پیچیده می‌توانند برای بنگاه‌های کوچک و متوسط بار سنگینی باشند و هزینه‌های اداری و تأمین امنیت حقوقی را افزایش دهند.
- مالیات: بار مالیاتی بالا می‌تواند برای بنگاه‌های کوچک و متوسط بسیار سنگین باشد و به توانایی آنها در رشد و توسعه اقتصادی آسیب برساند.
- عدم ثبات سیاست‌ها: تغییرات مکرر در سیاست‌های اقتصادی و قانونی می‌تواند باعث عدم اطمینان و ناپایداری در محیط کسب‌وکارها شود.
- نرخ ارز: تغییرات ناپیوسته در نرخ ارز می‌تواند برای بنگاه‌های کوچک و متوسط که به واردات یا صادرات وابسته هستند، مشکلات جدی ایجاد کند.
- جرائم خیابانی: بنگاه‌های کوچک و متوسط معمولاً به عنوان اهداف آسان برای جرائم خیابانی، مانند دزدی و آشوب‌سازی، شناخته می‌شوند که می‌تواند به آسیب‌های جدی برای کسب‌وکارها منجر شود.
راهکارها
برای بهبود وضعیت بنگاه‌های کوچک و متوسط، راهکارهایی می‌توان ارائه داد از جمله:
- تدوین چارچوب نهادی کارآمد و ساختارهای سیاستی مناسب برای حمایت از این بنگاه‌ها.
- ارائه بسته‌های حمایتی مالی و غیرمالی از طریق اعطای وام‌ها، تسهیلات مالیاتی و آموزش‌های کسب‌وکار.
- ایجاد نهادهای تخصصی ارائه دهنده خدمات به بنگاه‌های کوچک و متوسط، از جمله مراکز مشاوره و آموزش کسب‌وکار.
- ایجاد نهادهای ضمانت اعتبار برای تسهیل دسترسی به منابع مالی و تسهیلات اعتباری.
تعریف (SME) در ایران
تعریف بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) در ایران توسط نهادهای مختلف بر اساس تعداد کارکنان و کارمندان بنگاه‌ها ارائه شده است:
اداره آمار بانک مرکزی و مرکز آمار ایران:
- کمتر از ۱۰ نفر پرسنل: بنگاه‌های خرد
- ۱۰ تا ۴۹ نفر پرسنل: بنگاه‌های کوچک
- ۵۰ تا ۹۹ نفر پرسنل: بنگاه‌های متوسط
- بیش از ۱۰۰ نفر پرسنل: بنگاه‌های بزرگ
وزارت صنعت، معدن و تجارت:
- کمتر از ۵۰ نفر پرسنل: بنگاه‌های کوچک و متوسط
سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی:
- بین ۵ تا ۵۰ نفر کارکنان: بنگاه‌های کوچک و متوسط
این تعاریف متفاوت ممکن است بر اساس شرایط و نیازهای مختلف هر نهاد و همچنین در نظر گرفتن معیارهای مختلف ارائه شده باشند.
انوع بازار نوآفرین (SME)
تغییر نام بازار "شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)" به "بازار نوآفرین" توسط شرکت فرابورس ایران به منظور تاکید بر اهداف و ویژگی‌های جدید این بازار صورت گرفته است. بازار نوآفرین به عنوان یک ابزار مالی جدید در ایران به منظور حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط و همچنین ترویج فعالیت‌های دانش بنیان و صنایع جدید شکل گرفته است. این بازار به دو بخش "رشد" و "دانش بنیان" تقسیم می‌شود تا از یک سو امکانات مالی برای رشد و توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط فراهم شود و از سوی دیگر، ارتقاء شرکت‌های دانش بنیان و صنایع جدید را تسهیل کند. این تقسیم بندی امکان انتخاب بهتر برای سرمایه گذاران و فراهم آوردن شرایط مطمئن‌تر برای تامین مالی و سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها را فراهم می‌کند.
تابلوی رشد:
در این تابلو، شرکت‌های سهامی عام با سرمایه حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال و حداکثر ۵۰۰۰ میلیارد ریال، که دارای طرح توجیهی تاییدشده و حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت‌شده‌شان شناور یا ارزش بازار سهام شناور آنها حداقل ۱۰۰۰ میلیارد ریال باشد، پذیرش می‌شوند. شرکت‌هایی که در گذشته در بازار "شرکت‌های کوچک و متوسط SME" پذیرش شده بودند واجد شرایط پذیرش در بازار نوآفرین نبودند، به مدت یک سال در این بازار معامله می‌شوند و در صورت عدم واجد شرایط پذیرش در بازار نوآفرین پس از گذشت یک سال از تاریخ مصوبه، پذیرش آنها لغو می‌شود.
تابلوی دانش بنیان:
در این تابلو، شرکت‌های دانش بنیان، خلاق، فناور، و شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال که دارای سرمایه حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال و حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت‌شده شناور یا ارزش بازار سهام شناور آنها حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال باشد، پذیرش می‌شوند. این شرکت‌ها باید مجوز دانش بنیان مورد تأیید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری یا سایر مراجع ذی‌صلاح را دریافت کرده باشند.
معاملات در بازار نوآفرین فقط توسط سرمایه‌گذاران حرفه‌ای امکان‌پذیر است، و افراد حقیقی معمولی مجاز به خرید و فروش در این بازار نیستند. این محدودیت برای تأمین مالی بنگاه‌های نوآفرین و جلوگیری از جذب سرمایه‌گذاران خرد اعمال شده است.
شرایط پذیرش
شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) فرابورس ایران به دقت تعیین شده است. بر اساس ماده ۹ مکرر دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران، شرکت‌هایی که می‌خواهند در این بازار پذیرش شوند، باید شرایط زیر را داشته باشند:
- نوع شرکت: باید یک شرکت سهامی عام باشند.
- جمع حقوق صاحبان سهام: حداقل جمع حقوق صاحبان سهام باید معادل حداقل ۱ میلیارد ریال و حداکثر ۵۰۰ میلیارد ریال باشد.
- طرح توجیهی: باید طرح توجیهی تایید شده داشته باشند که چشم‌انداز روشنی از سودآوری فعالیت‌های آن نشان دهد.
- صورت‌های مالی: باید آخرین صورت‌های مالی طبق مقررات قانونی و استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی تهیه شده باشند.
- گزارش حسابرس: گزارش حسابرس برای صورت‌های مالی آخرین دوره یا سال مال منتهی به پذیرش، نباید عدم اظهار نظر یا اظهار نظر مردود باشد.
- اعتبار حسابرس: حسابرس باید از بین موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس انتخاب شده باشد و ضعف مهمی در سیستم اطلاعات حسابداری گزارش نکرده باشد.
- دعاوی: همه دعاوی مهم علیه شرکت باید افشا شده باشند.
- سوابق کیفری مدیران: مدیر عامل و اعضای هیئت مدیره نباید سابقه محکومیت قطعی کیفری مالی یا محکومیت تحلفاتی قطعی موضوع مقررات بازار اوراق بهادار را داشته باشند.
- سهام: سهام باید در سازمان بورس ثبت شده باشند، با نام باشند یا امکان با نام شدن آنها وجود داشته باشد و محدودیت قانونی موثری برای نقل و انتقال آنها وجود نداشته باشد. ارزش اسمی هر سهم عادی معادل ۱۰۰۰ ریال باشد.
شرایط خرید و فروش
در حال حاضر، با تغییرات اعمال شده در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) فرابورس، حق معامله در این بازار برای هر دو اشخاص حقیقی و حقوقی فراهم شده است. این تغییرات به سرمایه‌گذاران حقیقی نیز اجازه می‌دهد که در بازار SME معامله کنند، اما باید شرایط خاصی را داشته باشند.
- مانده حساب یا ارزش پرتفوی: مانده حساب یا ارزش پرتفوی آن باید در انتهای هر ۶ ماه گذشته برابر یا بیشتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد.
- ارزش معاملات ماهانه: ارزش معاملات ماهانه آن باید در بورس و فرابورس حداقل برابر با ۲۰ میلیارد ریال باشد، محاسبه شده بر اساس معاملات انجام شده در طول ۶ ماه گذشته.
با توجه به این شرایط، سرمایه‌گذاران حقیقی که این معیارها را دارا باشند، می‌توانند در بازار SME معامله کنند و به مشارکت در این بازار پرداخته و از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این بخش از بازار سرمایه بهره‌مند شوند.
سوالات متداول
