در دنیای پویای بازار سرمایه، هر قدم، هر تصمیم، و هر اطلاعاتی می‌تواند تأثیر زیادی بر سرمایه‌گذاری‌ها داشته باشد. در این مسیر پرپیچ‌وخم، شناخت یک راهنمای اطمینان‌بخش و قوی ضروری است. "شاخص بورسی"، همان راهنمای حیاتی است که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند در این دریای آشفته از اطلاعات، به سمت سودآوری حرکت کنند.
با ما همراه شوید تا در این مقاله ، به بررسی عمیقی از شاخص‌های بورسی بپردازیم.
تعریف کلی از شاخص:
شاخص، یک معیار کلی است که نمایانگر عملکرد یا تغییرات کلی یک بازار یا بخش خاص اقتصادی می‌شود. این ابزار اساسی برای اندازه‌گیری و مقایسه‌ی روندهای بازارهای مالی و اقتصادی به‌کار می‌رود. تعداد زیادی از شاخص‌ها با هدف ارائه‌ی نمایی شماشابه از عملکرد یک گروه از شرکت‌ها، صنایع یا حتی کل بازار، به‌صورت رقمی یا درصدی ارائه می‌شوند. این ابزارها اطلاعات مهمی را به سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند و نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری و اقتصادی دارند.
انواع شاخص های بورسی:
- شاخص کل قیمت
- شاخص قیمت و بازده نقدی
- شاخص کل هم‌وزن
- شاخص صنعت و شاخص مالی
- شاخص سهام آزاد شناور
- شاخص بازار اول و بازار دوم
- شاخص ۵۰ شرکت برتر
- شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
شاخص کل قیمت (TEPIX):
شاخص کل قیمت یا Tehran Exchange Price Index (TEPIX) یکی از مهمترین شاخص‌های بازار سرمایه ایران است. در زیر توضیحات بیشتری در مورد این شاخص آمده است:
تعریف:
- شاخص کل قیمت (TEPIX) نمایانگر سطح عمومی قیمت‌ها در بازار اوراق بهادار تهران می‌باشد.
- این شاخص به صورت میانگین وزن‌دار ارزش بازار شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس می‌باشد.
ترکیب شاخص:
- شاخص کل قیمت توسط سازمان بورس تهران اداره می‌شود.
- ترکیب این شاخص شامل تمام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است و وزن هر شرکت بر اساس ارزش بازار آن محاسبه می‌شود.
نقش در بازار:
- افزایش یا کاهش شاخص کل قیمت نشاندهنده تغییرات قیمتی متوسط در بازار سرمایه است.
- این شاخص بیانگر عملکرد کلی بازار سرمایه در یک بازه زمانی خاص است.
تأثیر شرکت‌های بزرگ:
- وضعیت شرکت‌های بزرگ و تاثیر آن‌ها در بازار می‌تواند شاخص کل را تحت تأثیر مستقیم خود قرار دهد.
- اگر شرکت‌های بزرگ عملکرد مثبتی داشته باشند، شاخص کل قیمت به سمت افزایش حرکت می‌کند و برعکس.
معیار رشد بازار:
- افزایش شاخص کل ممکن است به عنوان یک معیار مثبت برای رشد کل بازار سرمایه در نظر گرفته شود.
شاخص کل قیمت (TEPIX) به عنوان یک نماینده از وضعیت بازار سرمایه ایران و عملکرد شرکت‌ها در این بازار، مورد توجه سرمایه‌گذاران و کسب‌وکارها قرار دارد.
شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX):
شاخص قیمت و بازده نقدی یا Tehran Stock Exchange Dividend and Price Index (TEDPIX) یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بازار سرمایه ایران است. در زیر توضیحات بیشتری در مورد این شاخص آمده است:
تعریف:
- شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) نمایانگر ترکیبی از تغییرات قیمت سهام و بازده نقدی شرکت‌های بورسی است.
- این شاخص به عنوان یک معیار برای تحلیل عملکرد بازار سرمایه و شرکت‌های آن در نظر گرفته می‌شود.
نقش بازده نقدی:
- حضور بازده نقدی در این شاخص نشاندهنده سودآوری شرکت‌ها و اثر آن در عملکرد بازار است.
- افزودن بازده نقدی به شاخص می‌تواند تأثیر مستقیم شرکت‌ها را در تغییرات بازار نشان دهد.
تمایز با شاخص قیمت:
- تفاوت اصلی میان TEDPIX و شاخص قیمت در این است که TEDPIX، علاوه بر تغییرات قیمت، سود نقدی شرکت‌ها را نیز در محاسبات خود در نظر می‌گیرد.
- این ویژگی توانایی TEDPIX را در نمایش تأثیر مالی شرکت‌ها بر بازار نشان می‌دهد.
تأثیر شرکت‌های بزرگ:
- همانند سایر شاخص‌ها، وضعیت شرکت‌های بزرگ در TEDPIX نیز می‌تواند تحت تأثیر مستقیم قرار گیرد و آن را تحت تأثیر قرار دهد.
شاخص کل هم‌وزن:
شاخص کل هم‌وزن یک شاخص بازار سرمایه است که در محاسبات خود از تعداد سهام شرکت‌ها استفاده نمی‌کند و به جای آن از وزن‌دهی یکسان به تمامی شرکت‌ها استفاده می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که شرکت‌های کوچکتر نیز در تعیین شاخص تأثیرگذار باشند و نوسانات آن‌ها در بازار به همان اندازه که نوسانات شرکت‌های بزرگ تاثیر بگذارد. در زیر توضیحات بیشتری در مورد شاخص کل هم‌وزن آورده شده است:
تعریف:
- شاخص کل هم‌وزن به جای استفاده از تعداد سهام، از تغییرات قیمت شرکت‌ها با وزن‌دهی یکسان به همه آن‌ها برای محاسبه شاخص استفاده می‌کند.
وزن‌دهی یکسان:
- در این شاخص، هر شرکت با وزن یکسان در محاسبه شاخص نقش می‌بازد. به عبارت دیگر، حجم سرمایه شرکت‌ها در محاسبات یکسان در نظر گرفته می‌شود.
تأثیر شرکت‌های کوچک:
- نتایج و تغییرات شاخص کل هم‌وزن نشاندهنده عملکرد کل بازار سرمایه با توجه به تمام شرکت‌ها می‌باشد.
- این ویژگی باعث می‌شود که نوسانات شرکت‌های کوچک نیز به اندازه نوسانات شرکت‌های بزرگ در شاخص تأثیرگذار باشد.
معیار مناسب‌تر:
- برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند که شاخص کل هم‌وزن معیار مناسب‌تری برای تعیین عملکرد کل بازار است زیرا تمرکز بیشتری روی شرکت‌های بزرگ ندارد.
تفاوت با شاخص کل:
- اگر شاخص کل هم‌وزن منفی شود در صورتی که شاخص کل مثبت باشد، این نشاندهنده آن است که تنها چند شرکت بزرگ در بازار با افزایش قیمت همراه بوده‌اند و بیشتری سهام بازار دارای قیمت منفی هستند.
شاخص کل هم‌وزن با توجه به ویژگی‌هایی که دارد، یک تصویر جامعتر از عملکرد بازار سرمایه ارائه می‌دهد که همه شرکت‌ها، اعم از بزرگ و کوچک، در تشکیل آن نقش دارند.
شاخص صنعت و شاخص مالی:
شاخص صنعت (Industrial Index):
- تعریف: شاخص صنعت نمایانگر عملکرد میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش صنعت یک بازار سرمایه است. این شاخص به تغییرات قیمت شرکت‌های تولیدی و خدماتی مرتبط با صنایع مختلف می‌پردازد.
- تأثیر شرکت‌های بزرگ: شرکت‌های بزرگ تر در هر صنعت، با وزن بیشتری در این شاخص محاسبه می‌شوند و بنابراین تغییرات قیمت آن‌ها بر ارزش نهایی شاخص صنعت بیشترین تأثیر را دارد.
- نمایانگری اقتصادی: تغییرات در شاخص صنعت نمایانگر وضعیت عمومی صنعت‌ها و بخش‌های مختلف اقتصادی است. رشد یا کاهش این شاخص می‌تواند تأثیر زیادی بر نظرات و سرمایه‌گذاری‌ها داشته باشد.
شاخص مالی (Financial Index):
- تعریف: شاخص مالی نمایانگر عملکرد میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش مالی یک بازار سرمایه است. این شاخص به تغییرات قیمت شرکت‌های مرتبط با بانکداری، بیمه، اوراق بهادار و دیگر حوزه‌های مالی می‌پردازد.
- تأثیر شرکت‌های بزرگ: شرکت‌های بزرگ در بخش مالی نیز با وزن بیشتری در این شاخص در نظر گرفته می‌شوند و بنابراین تغییرات قیمت آن‌ها بر ارزش نهایی شاخص مالی بیشترین تأثیر را دارد.
- نمایانگر سلامت مالی: تغییرات در شاخص مالی می‌تواند نمایانگر وضعیت سلامت مالی بخش‌های مختلف اقتصاد باشد. بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و سایر مؤسسات مالی اهمیت بسیاری در اقتصاد دارند و عملکرد آن‌ها می‌تواند نشاندهنده روند کلی بازار مالی باشد.
در کل، شاخص صنعت و شاخص مالی هر کدام نقش مهمی را در ارائه تصویری از عملکرد و وضعیت بازار سرمایه ایفا می‌کنند و برای سرمایه‌گذاران، تحلیل‌های جداگانه برای هر یک از این شاخص‌ها می‌تواند مفید باشد.
شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX):
شاخص سهام آزاد شناور یا TEFIX، یک شاخص مالی است که به تغییرات میانگین میزان سهام آزاد شناور یا همان سهامی که افراد حقیقی قابل خرید و فروش در بازار هستند، می‌پردازد. این شاخص معمولاً به عنوان یک معیار برای نقدشوندگی سهام در بازار سرمایه استفاده می‌شود.
- نمایانگر نقدشوندگی: شاخص سهام آزاد شناور نشاندهنده میزان نقدشوندگی سهام در بازار است. اگر این شاخص افزایش نشان دهد، ممکن است نشانگر افزایش فعالیت خرید و فروش در بازار باشد و برعکس، کاهش ممکن است نشانگر کاهش نقدشوندگی باشد.
- تأثیرات فعالیت سرمایه‌گذاران حقیقی: با توجه به اینکه سهام آزاد شناور به عنوان تعداد سهام قابل خرید و فروش توسط سرمایه‌گذاران حقیقی محاسبه می‌شود، تحلیل این شاخص می‌تواند نشان دهنده تأثیرات فعالیت سرمایه‌گذاران حقیقی در بازار باشد.
- ارزیابی فعالیت بازار: تغییرات در شاخص سهام آزاد شناور می‌تواند برخی از جنبه‌های فعالیت بازار، اعمال سرمایه‌گذاران و تغییرات در نقدشوندگی سهام را نشان دهد و در ارزیابی وضعیت بازار سرمایه کمک کند.
- اهمیت در تحلیل بازار: برخی از سرمایه‌گذاران از این شاخص به عنوان یک مولفه مهم در تحلیل وضعیت بازار و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند.
در کل، شاخص سهام آزاد شناور به عنوان یک ابزار تحلیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا نقدشوندگی سهام در بازار سرمایه را مورد بررسی قرار دهد و به سرمایه‌گذاران کمک کند تا الگوها و تغییرات در رفتار بازار را درک کنند.
بازار اول و بازار دوم:
در بورس اوراق بهادار، دو بازار اصلی به نام‌های "بازار اول" و "بازار دوم" وجود دارد. هر کدام از این بازارها اهداف و معیارهای خاص خود را دارند.
1. بازار اول:
تابلوی اصلی بازار اول (TSE):
- در این تابلو، سهام شرکت‌های بزرگ و پرتراکم به فروش عرضه می‌شوند.
- قیمت سهام در این تابلو تحت تأثیر بیشترین تقاضا و عرضه قرار می‌گیرد.
- معمولاً سهام شرکت‌های بزرگ و بازدهی بالا در این تابلو معامله می‌شوند.
تابلوی فرعی بازار اول (فرابورس):
- در این تابلو، سهام شرکت‌های کوچکتر و کمتر پرتراکم به فروش عرضه می‌شوند.
- این تابلو برای سهام شرکت‌های جوان و کمتر معروف فرصت‌های معاملاتی فراهم می‌کند.
2. بازار دوم:
تابلوی اصلی بازار دوم (OTC):
- در این تابلو، سهام شرکت‌هایی که در بازار اول قرار ندارند یا از نظر حجم معاملات کمتر هستند، به فروش عرضه می‌شوند.
- شرکت‌های جدید، شرکت‌های کوچکتر، یا شرکت‌هایی که در بازار اول پذیرفته نشده‌اند، در این تابلو معامله می‌شوند.
تابلوی فرعی بازار دوم:
- این تابلو برای معامله سهام شرکت‌های کوچکتر، شرکت‌های دارای سابقه کمتر، یا شرکت‌های جدیدتر استفاده می‌شود.
- شرکت‌هایی که معیارهای بازار اول را ندارند، می‌توانند در این تابلو معامله شوند.
شاخص بازار اول و بازار دوم:
شاخص بازار اول:
- معمولاً میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های بازار اول توسط "شاخص بازار اول" محاسبه می‌شود.
- این شاخص نمایانگر عملکرد کلی سهام شرکت‌های بازار اول است.
شاخص بازار دوم:
- میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های بازار دوم توسط "شاخص بازار دوم" محاسبه می‌شود.
- این شاخص نمایانگر عملکرد کلی سهام شرکت‌های بازار دوم است.
در کل، این بازارها و شاخص‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا وضعیت بازار سرمایه‌گذاری را ارزیابی کنند و تصمیمات سرمایه‌گذاری را انجام دهند.
شاخص ۵۰ شرکت برتر:
شاخص ۵۰ شرکت برتر یکی از شاخص‌های مهم بورس اوراق بهادار است که توسط سازمان بورس ایران منتشر می‌شود. این شاخص به معرفی و ارزیابی ۵۰ شرکت برتر بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد. انتخاب این ۵۰ شرکت بر اساس دو عامل اصلی انجام می‌شود: نقدشوندگی سهام و تأثیرگذاری شرکت‌ها بر بازار.
مراحل انتخاب:
- ارزیابی نقدشوندگی:
نقدشوندگی سهام شرکت‌ها ارزیابی می‌شود.
شاخص‌های مالی و عملکردی شرکت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- تأثیرگذاری شرکت‌ها بر بازار:
میزان تأثیرگذاری هر شرکت بر بازار اوراق بهادار مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
تاثیر شرکت‌ها بر لحظه‌های مختلف بازار به دلیل حجم معاملات، اهمیت، و نقش آن‌ها در اقتصاد مورد بررسی است.
- انتخاب ۵۰ شرکت برتر:
بر اساس نتایج ارزیابی نقدشوندگی و تأثیرگذاری، ۵۰ شرکت برتر انتخاب می‌شوند.
این شرکت‌ها به‌عنوان برترین شرکت‌های بورس اوراق بهادار در یک دوره زمانی مشخص اعلام می‌شوند.
شاخص ۵۰ شرکت برتر یک معیار مهم برای سرمایه‌گذاران است که نشاندهنده عملکرد برتر شرکت‌های بزرگ و موثر در بازار اوراق بهادار است.
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ:
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ یکی از شاخص‌های مهم در بورس اوراق بهادار تهران است که نمایانگر عملکرد ۳۰ شرکت بزرگ پذیرفته‌شده در بورس می‌باشد. این شاخص با توجه به وزن‌دهی متناسب با سرمایه شرکت‌ها، تغییرات قیمت آن‌ها را نمایان می‌کند. در زیر توضیحات بیشتری در مورد این شاخص آورده شده است:
معیارهای انتخاب:
- انتخاب ۳۰ شرکت بزرگ توسط سازمان بورس بر اساس معیارهای مختلف انجام می‌شود.
- این معیارها شامل ارزش بازار، نقدشوندگی، و سایر عوامل مرتبط با عملکرد شرکت‌ها در بازار می‌شود.
شرایط انتخاب:
- حداقل سه ماه از پذیرش و معامله شرکت در بورس گذشته باشد.
- درصد سهام شناور این شرکت‌ها کمتر از ۱۰ درصد باشد.
- ارزش ماهانه معاملات بیش از ۲۵ درصد میانگین ارزش ماهانه معاملات ۱۰۰ شرکت بزرگ در شش ماه گذشته باشد.
وزن‌دهی بر اساس ضریب سرمایه:
- وزن هر شرکت بر اساس ضریب سرمایه به ۱۵ درصد از ارزش بازار شرکت باز می‌گردد.
- این وزن‌دهی باعث متناسب سازی نمایانگری شرکت‌ها با اندازه و سرمایه آن‌ها می‌شود.
جمع بندی:
در این مقاله، به معرفی مفهوم کلی شاخص‌های بازار سرمایه پرداختیم. شاخص‌های مختلفی که در بازارهای مالی به کار می‌روند، جوانب مختلفی از عملکرد شرکت‌ها و بازار را نمایان می‌سازند. این شاخص‌ها از جمله ابزارهای مهم تحلیلی هستند که سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران از آن‌ها برای درک و پیش‌بینی تحولات بازار بهره می‌برند. هرکدام از این شاخص‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای خود را دارند و نقش مهمی در ارزیابی عملکرد شرکت‌ها و بازارها ایفا می‌کنند.
سوالات متداول
